Page 4 - 501_larus

abažur
novi porodice izbegli su u Egipat peritoneumom. Iza tih organa, u
kod mameluka, gde se abasidska retroperitonealnom prostoru, na-
dinastija održala. Kalif je od tada laze se bubrezi, koji se nadovezuju
imao samo simboličnu ulogu, koju na uretere; dve nadbubrežne žlez-
je izgubio kada su Osmanlije osvo- de s hormonalnom funkcijom; dva
jile Egipat 1517. debela krvna suda, arterija aorta i
UMETNOST donja šuplja vena i nervne gangli-
Premeštanje abasidske prestonice je, koje omogućavaju upravljanje
unutrašnjim organima.
u iranski kulturni okvir i regrutacija
turskih plaćenika u vojsku igrali su Medicinski pregled. Ako su mišići trbuš-
presudnu ulogu u razvoju islamske nog zida zgrčeni, što bi mogao biti
umetnosti, zbog uticaja sasanidske znak peritonitisa, ili neke mase koja
tradicije i tradicije umetnosti Sred- bi mogla biti tumor ili apsces, ili
nje Azije, čak i Kine. Time je okon- pak uvećanja nekog organa, trbuš-
čan razvoj započet još pod Omaja- na dublja se detaljno može ispitati
dima. Ruševine Samarije danas su radiografijom ili ehografijom.
lišene svojih ključnih elemenata abducens (lat. nervus abducens)
(arhitekture, slikarstva, skulptura, Šesti par glavenih nerava. Polazi s
pokretnih predmeta), malo je tra- produžene moždine. Inerviše miši-
gova abasidske umetnosti ostalo u će pokretače očne jabučice.
ostaci antičkog grada Abdere na vlast, izgubili su španske terito- Iraku. Ti ostaci su ipak brojniji nego abduktor (lat. abductus, koji se od-
rije. Samo im je Ifrigija (današnji u perifernim delovima carstva. miče) Odmicač. 1. anat. Mišić koji
Tunis) u Severnoj Africi ostala no- abažur Štit na lampi kojim se za- neki deo tela pomera od središnje
minalno potčinjena. klanja svetlo i štite oči. Pravi se od linije. Suprotno od aduktora. 2.
U vreme Haruna el Rašida (786– različitih materijala: stakla, tkanine, hem. Odvodna cev koja sakuplja
809), carstvo Abasida bilo je jedno u novije vreme i plastike, metala, gasove prilikom neke hemijske
od glavnih sedišta islamske kulture. papira i dr. Najprijatniju svetlost reakcije.
Čitav svet bio je opčinjen sjajem i omogućuju delimično prozirni Abdul Aziz ibn el Hasan, Marakeš
bogatstvom Bagdada. Pod utica- abažuri, mada oni mogu biti sasvim 1878 – Tanger 1943, sultan Maroka
jem nasleđa stare Grčke ostvaren prozirni, napravljeni od tankog sta- (1894–1908). Sin i naslednik Mula
je veliki napredak u književnosti i kla, ili neprozirni, od metala – če- Hasana; s prestola ga je zbacio brat
nauci. U IX veku carstvo su potresali sto se koriste kada je potrebno na Mulaj Hafiz.
unutrašnji nemiri: pobuna Iranaca jednu određenu površinu usmeriti
Babaka (816–837), crnaca Zande snop svetlosti, npr. na radni sto. Za Abdul Aziz III, zvani Ibn Saud, Rijad
(869–883) i ustanak Izraelaca. Ti različite prostorije koriste se razni 1880–1953, kralj Saudijske Arabije
nemiri remetili su vlast i doprineli tipovi abažura, u zavisnosti od ve- (1932–1953). Pokorio je oblasti koje
slabljenju carstva dinastije. Sedište ličine prostorije i potrebe za većom danas čine Saudijsku Arabiju (stvo-
kalifa premešteno je 836. u Samari- ili manjom jačinom i difuzijom, od- renu 1932). Zaslužan je za uvođenje
ju, koja će ostati prestonica do 892. nosno više ili manje ravnomerno modernih institucija u monarhiji.
godine. raspoređenom osvetljenošću. Abdul Karim, Ajdir 1882 – Kairo 1963,
Slabljenje carstva nastalo je počet- ABC (American Broadcasting Com- marokanski vođa. Podigao je ple-
kom X veka. Kalifi su bili prinuđeni pany), jedna od tri velike američke mena pokrajine Rif na ustanak protiv
da prepuste vlast uglavnom iran- televizijske mreže (uz CBS i NBC), Španaca 1921, potom i protiv Fran-
skim i turskim vezirima. Upravitelji osnovana 1943. ABC News emituju cuza, ali je 1926. bio primoran da se
su praktično uživali potpunu ne- čuveni dnevnik Dobro jutro, Ameri- preda. Bio je zatočen na ostrvu Reini-
zavisnost od centralne vlasti. Kada ko (Good Morning America). on, ali je 1947, na putu za Francusku,
su u XI veku Turci Seldžuci stvorili pobegao i sklonio se u Kairo.
ogromno carstvo, Abasidima je Abdera, antički grčki grad u Trakiji, Abdul Mumin, umro u Saliji 1163,
ostao samo privid suvereniteta. na obali Egejskog mora. osnivač almohadske dinastije.
Džingis-kanov unuk Ulagu zauzeo abdiciranje (lat. abdicare) Povlače- Osvojio je Marakeš (1147), zatim i
je Bagdad 1258. i ubio poslednjeg, nje s neke funkcije, s vlasti. Odrica- čitavu Severnu Afriku.
abdomen čoveka trideset sedmog kalifa. Ostali čla- nje od prestola, suverene vlasti.
abdomen 1. Trbuh, donji, odnosno Abdul Rahman, Alor Star 1903 –
Kuala Lumpur 1990, malezijski po-
zadnji deo trupa čoveka i sisara, od-
jetra želudac vojen od grudi dijafragmom i otvo- litičar. Vodio je pregovore za neza-
slezina visnost Malezije i bio premijer od
ren u malu karlicu, u kome se nalazi 1957. do 1970. godine.
najveći deo digestivnog i urinarnog
žučna kesa pankreas aparata. 2. Zadak, zadnji deo tela Abdul Rahman I, 731 – Kordova 788,
desni bubreg zglavkara, postavljen iza toraksa, u prvi emir Kordove iz dinastije Oma-
dvanaestopalačno jada (756–788).
crevo kome se obavlja većina fizioloških
debelo crevo funkcija (respiracija, ekskrecija, re- Abdul Rahman III, oko 890 – Kordo-
(transverzalno) debelo crevo produkcija). va 961, osmi omajadski emir, osni-
(silazno)
debelo crevo vač kalifata u Kordovi.
(uzlazno) tanko crevo ABDOMEN ČOVEKA
ileum Abdulah I, Meka 1882 – Jerusalim
Abdominalni organi. Dijafragma deli
apendiks/slepo crevo/ trup na gornji deo, toraks (grudi) i 1951, emir (1921–1946) i kralj Jor-
crvuljak donji deo, abdomen. Na abdomen dana, iz dinastije Hašemita (1946–
mokraćni kanal se s donje strane nastavlja karlič- 1951). U vreme njegove vladavine
pravo crevo na duplja, okružena kostima male Jordan je anektirao deo arapske
karlice. Digestivni trakt (želudac, Palestine (1950). Ubijen je 1951.
crevo, jetra, pankreas) i slezina ob- Abdulah II, Aman 1962, vladar kra-
motani su tankom membranom, ljevine Jordan iz dinastije Hašemi-
2